De plant op de foto moet je eigenlijk in het echt zien om de schoonheid ervan te ervaren.De chocoladebruine kleur van de bloem komt op een foto niet zo goed tot zijn recht. We hebben het hier over de Cosmos atrosanguineus, een enigszins ingewikkelde naam voor een makkelijke en rijkbloeiende plant, waarvan de ondergrondse delen uit wortelstokken bestaan. Cosmos is het Griekse woord voor sierlijk of mooi. Atrosanguineus betekent donker(=atro)-bloedrood(=sanguineus). De plant was inheems in Mexico, maar is daar aan het begin van de twintigste eeuw uitgestorven. Gelukkig was de soort veertig jaar daarvoor in Noord-Amerika en Europa in cultuur gebracht, waardoor we er ook nu nog van kunnen genieten. Cosmos atrosanguineus behoort tot de familie van de Asteraceae, de composietenfamilie. Cosmos atrosanguineus wordt ongeveer 60-70cm hoog. De bloemen verschijnen aan de zijstengels en hebben een diameter van 4-5cm. Iedere bloem heeft meestal 8 bloemblaadjes. Het hart van de bloem heeft donkergele meeldraden. De plant verspreidt een lichte vanilleachtige geur die naarmate de dag vordert aan chocolade doet denken. Vandaar de Nederlandse naam chocoladeplant. Ook in andere talen wordt verwezen naar die geur. Cosmos atrosanguineus bloeit vanaf half juli tot half oktober. De plant is niet geheel winterhard en moet dus net zoals veel andere zomerbloeiers vanaf het najaar droog en vorstvrij bewaard worden. Aangezien Cosmos atrosanguineus geen zelfbestuiver is kan de plant alleen vermeerderd worden door het scheuren van de wortelknolletjes. Het stuifmeel is echter wel te gebruiken bij een kruising met dahlia’s. Veredelaars hebben zo nieuwe dahlia’s weten te kweken met dezelfde chocoladebruine bloemen, maar dan in een iets groter formaat. Voorbeelden daarvan zijn Dahlia Mexican Star en Dahlia Mexican Dark. Deze hebben ook geurende bloemen maar duidelijk minder dan de echte chocoladeplant, Cosmos atrosanguineus.

De naamgeving in het plantenrijk zorgt soms voor flinke onduidelijkheden. Dat is ook het geval bij de overbekende Amaryllis, die in de wintermaanden menige huiskamer opfleurt.

Vanaf het moment dat de eerste groene punt de bol ontspruit, kijken we iedere dag vol verwachting naar de snelle ontwikkeling. Hoe lang wordt de steel? Hoeveel bloemknoppen komen er? Zien we nieuwe bloemstelen? Maar, onze Amaryllis is helemaal geen Amaryllis. Onze Amaryllis is…. een Hippeastrum.

De echte Amaryllis komt uit Zuid-Afrika en behoort tot de familie van de Amaryllidaceae. Er is maar één soort bekend en dat is de Amaryllis belladonna. Hij wordt ook wel ‘belladonnalelie’ genoemd. Deze Amaryllis bloeit in augustus-september en staat het liefst in de tuin of in een pot op het terras. Het is dus een buitenbol, die vorstvrij moet overwinteren. Ik vermoed dat bijna niemand zo'n echte Amaryllis in zijn tuin heeft, en al helemaal niet binnenshuis.

De bol die in de winter voor onze ramen staat te pronken is een Hippeastrum, die eveneens tot de familie van de Amaryllidaceae hoort, maar tot een heel ander geslacht wordt gerekend. De Hippeastrum komt uit Midden- en Zuid-Amerika. De naam is afgeleid van het Griekse ‘hippeus’, ruiter, en ‘astron’, ster. Van dit geslacht zijn tientallen soorten bekend. Vroeger was de wetenschappelijke naam van Hippeastrum amaryllis en ja, zo krijg je verwarring.

De Hippeastrum is een binnenbol, die bij ons in de winter bloeit. Dat gebeurt niet vanzelf. We moeten de bol in bloei ‘trekken’. Daarvoor zetten we de opgepotte bol op een warme plaats. De nieuwste trend is om de bol ’droog’ in een glas of op een schaal te leggen. Ook op die manier komt de bol goed in bloei, zij het dat de bloemstengel veel korter en grilliger blijft en de bloemen zelf meer verfrommeld zijn. Maar ook dat heeft zo zijn charme. Moeilijker is het om de bol dusdanig over te houden, dat hij de volgende winter opnieuw bloemen geeft. Het belangrijkste is om uitgebloeide bloemen te verwijderen vóór ze zaad geven. Ook de bloemsteel moet op een paar centimeter na, afgeknipt worden. Plant de bol daarna op een warme plek in de tuin, liefst zo diep mogelijk, zodat de narcissenvlieg geen kans krijgt zijn eitjes bij de bol te leggen. De bladeren moeten zich goed ontwikkelen, want die zorgen ervoor dat de bol voedsel krijgt om een nieuwe bloemknop te maken. Pas als de bladeren afgestorven zijn, en dat is na de zomer, kan de bol gerooid worden en op een droge plek te drogen gelegd worden. Na een maand of twee kan de bol weer opgepot en binnen in de warmte worden gezet.

Hoe weet je of jouw Amaryllis een Amaryllis is of een Hippeastrum? De bloemstengel van de Amaryllis is gevuld en die van de Hippeastrum is helemaal hol. Wedden dat u een Hippeastrum hebt?

Zo langzamerhand zult u wel gemerkt hebben dat Jaap een voorliefde heeft voor bijzondere bollen. En gelukkig zijn die nog volop te vinden. Eén daarvan is Veltheimia. Waarschijnlijk hebt u er nog nooit van gehoord, maar dat neem ik u niet kwalijk. Veltheimia is een bolgewas, afkomstig uit de zuidelijke en westelijke gebieden van de Kaap. De plant is vernoemd naar een Duitse mineraloog en geoloog A.F. von Veltheim. Veltheimia behoort tot het geslacht van de Liliacaea. Er zijn maar twee species ontdekt, Veltheimia bracteata (=schutbladeren)en de nog minder bekende Veltheimia capensis (=van de Kaap). De Nederlandse naam is Winterpijl. De bol bloeit in de winter met een 40 cm lange stengel, die als het ware uit een rozet tevoorschijn schiet. Bovenaan komen tientallen hangende buisvormige, meest roze, bloemetjes. Aangezien de plant niet winterhard is, en wél in de winter bloeit, moet hij dus beschut staan. Het beste is Veltheimia te behandelen gelijk een Amaryllis, dus als potplant. Zet de pot echter niet in een te warme kamer. Een koele gang of serre is de meest ideale standplaats. Na de bloei moet de plant nog water krijgen tot het blad afgestorven is. Daarna gaat de bol in rust, waarna u hem in het najaar opnieuw in bloei kunt laten komen. Zo onbekend als dit gewas nu is, zeker in Nederland, zo anders was dat honderd jaar geleden. Vooral eigenaren van de Engelse kasteeltuinen hadden er heel wat voor over om met deze bol te kunnen pronken. Een hoofdrol voor de Veltheimia in Midsummer Murders zou niet misstaan. Op de foto ziet u onze Welsh springer spaniel in vol ornaat bij een Veltheimia. Een volgende keer doe ik verslag van onze wederwaardigheden met betrekking tot Rody.

Omdat we zo ongeveer het hele jaar door bloeiende bolletjes-op-pot aanbieden, moeten ook het hele jaar door bollen geplant worden. In de wintermaanden zijn we bezig met de voorjaarsbloeiers. Ook op deze mooie Nieuwjaarsdag besteedt Jaap daar een paar uurtjes aan. Dat is geen straf voor hem. Jaap laat het liefst iedere dag een paar bolletjes door zijn handen glijden. Met de radio aan en de hond (waarover een andere keer meer) in de buurt staat hij lekker beschut in de tunnelkas te planten. Je moet hem dan niet teveel storen, want ieder bolletje wordt beoordeeld op geschiktheid. En ook worden de aantallen bollen per pot geteld. Daarna gaan de potten meteen naar buiten. Het zijn voorjaarsbloeiers. Dat betekent dat ze in najaar en winter geplant worden en dus volledig winterhard zijn. Wat de voorjaarsbollen betreft werken we voornamelijk met verwilderingsbollen. Dat zijn bollen, die eenmaal op de goede plaats in de tuin geplant, zichzelf vermeerderen, hetzij door zaad, hetzij door broedbolletjes, hetzij door ondergrondse uitlopers. Je hebt er geen onkijken naar en ze zorgen voor een natuurlijk en kleurrijk effect in de kale late winter en het vroege voorjaar. Zodra de bollen geplant zijn beginnen ze meteen te bewortelen. Dat kun je het mooiste zien aan hyacinten op glas. Je zet een kale bol in een glas met een laagje water. De bol mag het water niet raken, maar al na twee dagen zie je aan de onderkant heel voorzichtig witte wortels groeien. Zoveel leven zit er dus in een schijnbaar dode bol. Wij verkopen de bollen-op-pot aan huis, maar ook op tuinmarkten in binnen- en buitenland. Daar tref je de echte liefhebbers, plantenmensen, die op zoek zijn naar bepaalde soorten of kleuren óf net die ene soort die nog ontbreekt aan hun verzameling willen toevoegen. Maar ook enthousiastelingen die gewoon zoveel mogelijk verschillende soorten willen hebben of op zoek zijn naar bollen, die heel specifiek in hun tuin het beste passen. Opgepotte voorjaarsbollen verkopen we vanaf eind december tot half mei. Dat begint met sneeuwklokjes, winterakonieten en kleine irisjes, om te vervolgen met scilla's, krokussen, sneeuwroem en erythroniums. Later komen dan de fritillaria's, narcissen en de botanische tulpen. Maar we hebben nog veel meer soorten. Om u een idee te geven: er zijn al ruim honderd verschillende soorten of cultivars geplant, er staan al een paar duizend potjes klaar en in de meeste potten zitten tussen de 5 of 10 bolletjes. Ja, Jaap laat duizenden bolletjes door zijn handen glijden. Hebben we in deze tijd van het jaar ook iets bloeiends aan te bieden? Natuurlijk, dat zijn amaryllissen, tuincyclaampjes en dit jaar ook de ouderwetse veltheimia's. Op de foto een sneeuwklokje dat nu al bijna bloeit, Galanthus elwesii.

Betsy

Vorige maand hebben we onze trouwe Fokkie moeten laten inslapen. Hij heeft de respectabele leeftijd van 17 jaar bereikt. Fokkie kwam bij ons toen hij 8 jaar was. Hij was toen net een paar dagen in het asiel in Ede. In de eerste maanden was hij erg schuchter, afwachtend en soms ook een beetje angstig. Dat had te maken met zijn voorgeschiedenis. Hij was afkomstig van een adres waar hij niet al te vriendelijk werd behandeld, om het maar zachtjes uit te drukken. Bij ons kreeg hij natuurlijk meteen volop de ruimte, maar hij moest nog leren daarmee om te gaan. Gelukkig accepteerde hij snel dat Jaap zijn baas was, hetgeen al de jaren dat Fokkie bij ons was zo is gebleven. De eerste jaren moest hij nog concurreren met Moshe, onze Jack Russel. Dat was een klein opdondertje, die het liefst iedereen als zijn knechtje zag. Daar was Fokkie echter niet van gediend. Soms ontweken ze elkaar en soms moest de rangorde even opnieuw bepaald worden. 1.Jaap, 2 Fokkie, 3.Moshe. Als dat maar duidelijk was, kon de lieve vrede weer getekend worden en lagen ze soms gezellig samen (zonder Jaap) in de mand in de gang. Aan het leven van Moshe kwam een voortijdig einde toen hij zonder toestemming op stap ging op zoek naar vrouwelijk schoon. Op de Arnhemseweg werd hem dat noodlottig. Moshe werd begraven onder een van de bomen op ons erf en voor Fokkie brak een ontspannen tijd aan zonder concurrentie. Hij ontpopte zich als een echte waakhond direct blaffend zodra iemand het erf betrad, waar hij pas mee ophield als Jaap of ik zich vertoonde, maar nooit agressief of bijtend. Muizen, eekhoorntjes en katten beschouwde hij wel als ongewenst bezoek. Tot op hoge leeftijd ging hij daar achteraan en menig muisje heeft hij op de stoep gelegd. De minicamping had zijn bijzondere belangstelling en dan vooral de etensresten. Het was verboden terrein voor hem en dat wist hij heel goed. Af en toe rook zijn neus iets lekkers en dan ging hij via een omwegje toch stiekem een kijkje nemen. We hebben ontzettend veel plezier beleefd aan Fokkie en hij hoorde helemaal bij ons en ons huis. Het laatste jaar werd hij snel ouder, zijn gehoor en gezicht namen af en hij werd stram. Toen hij eind januari pijn begon te krijgen en nauwelijks meer naar buiten wilde, was dat voor ons een teken dat het genoeg geweest was voor Fokkie. We hebben hem begraven bij de tunnelkas waar hij zo graag in het zonnetje lag als Jaap daar met de bollen aan het werk was. Het waren mooie jaren.

Betsy