Geen enkele bol, knol of wortelstok is gelijk. Dat maakt het werken met deze plantengroepen ook zo interessant. Alliumbollen splitsen zich, aan de gladiolenbollen komen tientallen klisters en de piepkleine wortelstokjes van de anemonen kun je breken, ieder minuscuul stukje is voldoende voor een nieuwe pol anemonen. Bollen, knollen en wortelstokken is een verzamelnaam voor planten, waarvan de voedselvoorraad zich bevindt in de ondergrondse delen. Bij bollen, zoals tulpen en narcissen zit de aanleg van de bloem in de kern van de bol. Snij je de bol doormidden dan zie je de bloem al zitten. Om die kern zitten de rokken, een witte vlezige substantie, waarin het voedsel is opgeslagen. Denk aan een ui. Na de bloei is de bol leeggezogen. Hij wil nu zo snel mogelijk zorgen voor nageslacht en begint dus vliegensvlug zaad te maken. Dat kost zoveel energie dat de bol krimpt en het jaar erop wél blad, maar geen bloem produceert. Daarom doe je er goed aan de uitgebloeide bloemen te verwijderen. Het loof laat je zitten want dat zorgt juist voor groei van de bol en daarmee voor een nieuwe bloem in het volgende jaar. Er zijn natuurlijk wel méér factoren van invloed op een rijke en meerjarige bloei, zoals standplaats, hoeveelheid zon en voeding in de grond. Boshyacinten staan graag in de schaduw, maar dahlia’s hebben veel zon nodig. In de regel doen kleine bolletjes het beter op voedselarme grond. Bij aankoop van bollen wordt vaak een bepaalde plantdiepte geadviseerd. Dat is echter niet zo belangrijk. Eenmaal geplante bollen zoeken van nature zelf de diepte op waarin ze zich het lekkerst voelen. Een uitzondering vormen de narcissen die minstens 20 cm diep geplant moeten worden. Dit om te voorkomen dat ze aangevreten worden door de larven van de narcissenvlieg. Bij knollen zit het voedsel voor de gehele plant opgeslagen in een vlezige knol of verdikte stengel, die uit één geheel bestaat. Dat is goed te zien als je de knol doormidden snijdt. Voorbeelden zijn dahlia’s, begonia’s, cyclamen, gladiolen en krokussen. Jazeker, een krokus is geen bol, maar een knol. Een knol kan allerlei vormen hebben, van rond tot plat, van glad tot ruw met uitsteeksels. Sommige knollen hebben meerdere groeipunten, zoals de dahlia en de aardappel. Vermeerdering vindt plaats door kleine knolletjes, zoals bij krokussen of door zaad, zoals bij cyclamen. Bij wortelstokken zit het reservevoedsel opgeslagen in langwerpige verdikkingen van de wortels, de zogenaamde rhizomen, die horizontaal en als een kluwen door elkaar heen groeien. Vermeerdering vindt plaats door er stukken af te breken en die opnieuw te planten. Bekende voorbeelden zijn bosanemonen, irissen, gember en lelietjes-van-dalen. Eén van de kleinste bollen is de rhodoxis, vaak niet groter dan een flinke speldenknop. De grootste bol? Een tien jaar oude crinum die vijf kilo weegt. Er speelt zich heel wat af onder de grond. Je daarin verdiepen, verveelt nooit.

Betsy

Wat zijn er toch veel heel gewone, maar o zo mooi bloeiende bollen en knollen. Neem de begonia. Een meer alledaags voorbeeld is er bijna niet. Begonia’s komen van oorsprong uit de warme en bosrijke gebieden van Zuid en centraal Amerika, Afrika en Azië. Ze behoren tot het geslacht van de Begoniaceae, vernoemd naar Michel Begon (1638-1710), een Fransman die zich heeft ingezet voor de botanische wetenschap en zelf een verwoed plantenverzamelaar was. Michel Begon was gouverneur op Haïti ten tijde dat de Franciscaner monnik Charles Plumier reizen ondernam naar de Franse Antillen en daar een groot aantal begonia’s ontdekte, die hij later ook beschreven heeft in een uitgebreid boekwerk. Afbeeldingen op zijden stoffen en porseleinen aardewerk uit China wijzen erop dat de begonia in die streken al in de 14e eeuw bekend moet zijn geweest. Wonderlijk genoeg is de begonia pas aan het eind van de 18e eeuw in Europa terechtgekomen., waar de plant al snel furore maakte. Kwekers en veredelaars erkenden de waarde van de begonia als sierplant en wisten in korte tijd met gericht kruisen en selecteren een grote verzameling cultivars op de markt te brengen. Omdat er dringend behoefte was aan nieuwe soorten(species), ondernamen botanici en andere plantenkenners reizen naar de oorspronkelijke vindplaatsen. Het aantal in de natuur gevonden soorten is in twee eeuwen opgelopen tot bijna duizend. Het zal duidelijk zijn dat het huidige sortiment voornamelijk tot stand gekomen is door vele kruisingen, waarbij vooral kwekers op de lichte zandgronden rondom Gent in België een belangrijke rol hebben gespeeld. Nog steeds vormt die streek het centrum van de knolbegoniateelt. Bijna de helft van de wereldproductie is afkomstig uit Vlaanderen. Begonia’s worden vaak ingedeeld naar hun uiterlijk, zoals bladbegonia’s, grootbloemige knolbegonia’s, struikbegonia’s, hangbegonia’s, kamerbegonia’s, eenjarige begonia’s en kleinbloemige knolbegonia’s. Die laatste soort wordt begonia multiflora genoemd en heeft, zoals de naam aangeeft, heel veel bloemen. De knollen van deze soort zijn vrij klein en niet winterhard, maar wel gemakkelijk in een beetje potgrond of turfmolm te bewaren. Je hoeft de bollen pas in april te planten, hetgeen als voordeel heeft, dat ze niet kunnen bevriezen. Plant ze bij voorkeur in potten of schalen, zodat ze met hun lage, compacte bloeiwijze op terras of balkon goed tot hun recht komen. Begonia multiflora begint pas na half juli te bloeien. Dat is vrij laat, maar daarna bloeien ze, ongeacht de weersomstandigheden door tot de eerste nachtvorsten in oktober. Ze bloeien uitbundig in de kleuren rood, oranje, geel en roze. Er zijn jaren geweest dat Begonia multiflora bijna niet te koop was, maar gelukkig zijn kwekers erin geslaagd weer een partij op te kweken en kunnen we weer genieten van de roodbloeiende Flamboyant, Le Madelon met roze bloemen en de Helene Harms, die geel bloeit. De multiflora met oranje bloemen heet Gents Juweeltje, toepasselijk vernoemd naar het epicentrum van de begoniateelt.

Betsy

Zomerbollen zorgen voor een fleurige look op terras en in de border. Nu zie ik u bijna denken: "O jee, zomerbollen, daar beginnen we niet aan, want dat geeft alleen maar een heleboel werk". Dan zeg ik op mijn beurt dat u jaren achter loopt. Hoog tijd om even bij te praten. Zomerbollen geven inderdaad werk, tenminste als je ze in het voorjaar als droge bol plant. Je moet op dat moment al weten waar je ze in de zomer in bloei wilt hebben en met het wieden moet je goed in de gaten houden dat je de tere groeispruiten niet omschoffelt. En dan moet je ze ook nog in bloei zien te krijgen. Met dahlia's en gladiolen lukt dat vrij gemakkelijk, maar crinum, agapanthus, eucomis, tigridia, cypella en galtonia vragen toch wel een bijzondere verzorging. De oplossing is eenvoudig. Koop in de zomer bollen-op-de-pot. De kweker heeft voor u het moeilijke werk gedaan en u kunt meteen zien wat u koopt. Immers de plant is helemaal opgekweekt en de knoppen of zelfs de bloemen zitten er al in. U hoeft de pot alleen maar op het terras te zetten, water te geven, dode bloemen te verwijderen en af en toe een klein beetje plantenvoeding te geven. Zo kunt u tot de eerste nachtvorsten genieten. Een tweede mogelijkheid is om met zomerbollen-op-de-pot kale plekken in de border op te vullen. Donkerbladige dahlia's, anderhalve meter hoge eucomis pole-evansii of helderblauwe commelina's brengen weer kleur en leven in de tuin in een periode dat veel vaste planten de eerste bloei achter de rug hebben. Veel zomerbollen zijn afkomstig uit Afrikaanse en Mediterrane gebieden. Behalve kleuren en geuren, zorgen sommige soorten ook nog voor een lekker pittig smaakje. De lila of paarse bloemblaadjes van de tulbaghia zijn mooi én heerlijk in een zomerse salade. Komende zaterdag hebben we op onze kwekerij een open dag waar we tientallen zomerbollen laten zien. We vertellen over de verzorging en de toepassingsmogelijkheden. Laat u verrassen.

Betsy

In deze tijd van het jaar zijn er zoveel werkzaamheden op de kwekerij dat je soms niet weet wat je het eerste zult aanpakken. De sterretjes staan allemaal buiten, maar moeten op soort gezet worden. Daarmee wachten we tot ze bloeien, zodat je kunt beoordelen welke geschikt zijn voor de verkoop en welke soorten gereserveerd worden om mee te kruisen. Iedere dag worden er wel een paar bakken toegevoegd aan de 'verkoopbedden' en iedere dag worden er zaailingen apart gezet, omdat Jaap daar bijzondere verwachtingen van heeft. Die verdwijnen dan achter de schermhal, waar we ze meerdere keren per dag bekijken: hoe blijft de kleur, hoe is de doorgroei, hoe snel komen er nieuwe scheuten, hoe lang wordt het blad, zijn de bloemen uniform. Ja, kruisen en selecteren betekent vooral héél veel en héél goed kijken. En dan begint overal het onkruid (planten die op de verkeerde plaats staan) te groeien. Wieden, wieden en nog eens wieden. Het hoort er gewoon bij. De dahlia's zijn allemaal opgepot en beginnen aan een groeispurt. Vorige maand kwam Jaap thuis met een afgeladen Caddy vol zomerbollen:Eucomis, Galtonia, Nerine, Lelie, kleinbloemige Begonia, Cypella, Tigridia, enz. Allemaal prachtige bollen, die over twee maanden bij ons op de kwekerij volop zullen bloeien. Dat wordt vast weer een schitterend gezicht. Zomerbollen staan er sowieso om bekend dat ze voor de meest heldere kleuren zorgen. De moestuin vraagt ook de nodige aandacht. Groente, bloemen, kruiden, fruit. Er groeit van alles bij ons in de tuin. Maar niet vanzelf. Alles wat groeit en bloeit heeft aandacht en zorg nodig. Dat is juist het leuke van werken in en met de natuur. We zijn gewoon lekker bezig.

Betsy

Onbekend maakt onbemind, zo luidt een oude wijsheid. Zo is het ook met bloembollen. Dat is jammer, want behalve de tulpen, narcissen en krokussen zijn er nog tientallen andere bollen die het prima doen in onze omgeving. Een voorbeeld is de Fritillaria. De Fritillaria behoort tot de familie van de Liliaceae. De naam is afkomstig van het Latijnse woord fritillus, dit betekent dobbelbeker. In de natuur zijn zo’n 100 soorten gevonden, variërend van de bescheiden F.meleagris van 20 cm tot de imposante F.imperialis die ruim een 1 meter hoog wordt. In de loop der jaren hebben veredelaars hieruit honderden cultivars gekweekt, zodat het aanbod groot en divers is. Hoewel verschillend qua uiterlijk hebben alle fritillaria’s gemeen dat ze hangende klokvormige bloemen hebben en dat de bol een gaatje heeft op de plek waar de vorige bloemstengel gezeten heeft. Fritillariabollen zijn naakt en worden niet beschermd door een huid, waardoor ze snel uitdrogen. Om die reden moeten de bollen óf in de grond blijven, óf na het rooien en delen onmiddellijk opnieuw worden geplant. De bekendste en meest geliefde soort is de kievitsbloem, F.meleagris, zo genoemd omdat ze bloeien in de tijd dat de kieviten terugkeren in uiterwaarden en weilanden. De soortnaam meleagris duidt op de bloemtekening die er uitziet als het verendek van een parelhoen. Kievitsbloemen worden maar 20 cm hoog en staan het liefst op een schaduwrijke plek in goed doorlatende grond. Om die reden kunnen ze, mits diep geplant, heel goed in bostuinen aangeplant worden. Van een heel andere orde is de machtige keizerskroon, F.imperialis. Uit de grote bol ontwikkelt zich een forse stengel van 90-120 cm lang met onderaan bladeren en de bovenste helft kaal, tot de opvallende, grote klokvormige oranje of gele bloemen verschijnen. Als klap op de vuurpijl ontwikkelt zich op de bloemen nog een toefje kleiner blad. Al met al een indrukwekkende bol, die jarenlang op dezelfde plaats kan blijven staan. Een bloeiende keizerskroon verspreidt een typische ‘vossengeur’, waardoor mollen en muizen op gepaste afstand blijven. Alle fritillaria’s bloeien in de maanden april en mei, in een periode dat de voorjaarsbollen op hun retour zijn en de vaste planten nog in bloei moeten komen. Het is de moeite waard om een paar van deze relatief onbekende bollen in de tuin te planten.

Betsy